Ọnụ ọgụgụ na-arị elu nke ndị ọbịa na-aga Sanxingdui Museum na Guanghan, mpaghara Sichuan, n'agbanyeghị ọrịa COVID-19.

Luo Shan, onye na-eto eto na-anabata ndị ọbịa n'ebe a, na-ajụkarị ndị bịara n'isi ụtụtụ ihe kpatara na ha enweghị ike ịchọta onye nche ga-egosi ha gburugburu.

Ụlọ ihe ngosi nka na-eji ụfọdụ ntuziaka ọrụ, mana ha enwebeghị ike ịnagide nbata nke ndị ọbịa na mberede, Luo kwuru.

Na Satọde, ihe karịrị mmadụ 9,000 gara ụlọ ngosi ihe mgbe ochie, ihe karịrị okpukpu anọ karịa na ngwụcha izu. Ire tiketi ruru yuan 510,000 ($ 77,830), ngụkọta nke abụọ kachasị elu kwa ụbọchị kemgbe ọ mepere na 1997.

Ihe kpatara mmụba nke ndị ọbịa bụ mgbasa ozi dị ndụ nke ihe ncheta e gwupụtara n'olulu isii achọpụtara ọhụrụ na saịtị Sanxingdui Ruins. Mgbasa ozi a na China Central Television ụbọchị atọ site na Machị 20.

N'ebe ahụ, ihe karịrị narị ise, gụnyere ihe mkpuchi ọla edo, ihe ọla kọpa, ọdụdụ, jed na textiles, ka achọpụtala n'olulu ndị ahụ dị afọ 3,200 ruo 4,000.

Mgbasa ozi a kpalitere mmasị ndị ọbịa nwere n'ọtụtụ ihe ndị e gwupụtara na mbụ na saịtị ahụ, bụ ndị a na-egosi na ebe ngosi nka.

Ebe ahụ dị kilomita 40 n'ebe ugwu Chengdu, isi obodo Sichuan, saịtị ahụ kpuchiri square kilomita 12 ma nwee mkpọmkpọ ebe nke obodo oge ochie, olulu àjà, ebe obibi na ili.

Ndị ọkà mmụta kwenyere na e hiwere saịtị ahụ n'agbata afọ 2,800 na 4,800 gara aga, nchọpụta ihe ochie na-egosikwa na ọ bụ ebe ọdịbendị mepere emepe na nke nwere ọganihu n'oge ochie.

Chen Xiaodan, onye isi ọkà mmụta ihe ochie na Chengdu bụ onye kere òkè na ngwupụta ihe na saịtị ahụ na 1980s, kwuru na achọpụtara ya na mberede, na-agbakwụnye na ọ "yiri ka ọ na-apụta n'ebe ọ bụla".

N'afọ 1929, Yan Daocheng, bụ́ onye bi na Guanghan, gwupụtara olulu mmiri jupụtara n'ihe ndị e ji jed na nkume mee mgbe ọ na-arụzi ọwa mmiri dị n'akụkụ ụlọ ya.

A bịara mara ihe ndị a ngwa ngwa n'etiti ndị na-ere ihe ochie dị ka "Jadeware nke Guanghan". Mmasị nke jed, n'aka nke ya, dọtara mmasị ndị ọkà mmụta ihe ochie, Chen kwuru.

Na 1933, otu ndị ọkà mmụta ihe ochie nke David Crockett Graham, bụ onye si United States, bụrụkwa onye na-elekọta ụlọ ihe ngosi nka nke West China Union University dị na Chengdu, bụ onye isi ya, gawara na saịtị ahụ iji rụọ ọrụ ngwupụta ihe mbụ.

Site na 1930s gaa n'ihu, ọtụtụ ndị ọkà mmụta ihe ochie mere nchọpụta ihe n'ebe ahụ, ma ha nile bụ ihe efu, n'ihi na ọ dịghị ihe nchọpụta dị ịrịba ama.

Ọganihu a bịara na 1980s. A chọtara ihe fọdụrụ nke nnukwu ụlọ eze na akụkụ nke mgbidi ọwụwa anyanwụ, ọdịda anyanwụ na ndịda na saịtị ahụ na 1984, mgbe afọ abụọ gasịrị, a chọtara nnukwu olulu abụọ nke àjà.

Ihe nchoputa a gosiputara na ebe ahu bu mkpọmkpọ ebe nke obodo ochie nke bu ebe ndọrọ ndọrọ ọchịchị, akụ na ụba na omenala nke Shu Kingdom. N'oge ochie, a na-akpọ Sichuan dị ka Shu.

Ihe akaebe doro anya

A na-ele saịtị ahụ anya dị ka otu n'ime nchọpụta ihe ochie kachasị mkpa emere na China na narị afọ nke 20.

Chen kwuru na tupu a rụọ ọrụ ngwupụta ihe, e chere na Sichuan nwere akụkọ ihe mere eme afọ 3,000. N'ihi ọrụ a, a na-ekwenye ugbu a na mmepeanya bịara Sichuan afọ 5,000 gara aga.

Duan Yu, onye ọkọ akụkọ ihe mere eme na Mahadum Sichuan Provincial Academy of Social Sciences, kwuru na saịtị Sanxingdui, nke dị na mgbago elu nke osimiri Yangtze, bụkwa ihe akaebe doro anya na mmalite mmepeanya ndị China dị iche iche, ebe ọ na-achọpụta echiche na Osimiri Yellow. bụ naanị mmalite.

Ụlọ ihe ngosi nka nke Sanxingdui, nke dị n'akụkụ osimiri Yazi dị jụụ, na-adọta ndị ọbịa si n'akụkụ dị iche iche nke ụwa, bụ ndị a na-ele anya nnukwu ihe mkpuchi ọla na isi ọla.

Ihe nkpuchi kachasị dị egwu na nke na-atụ egwu, nke dị 138 centimita obosara na 66 cm dị elu, nwere anya na-apụta.

Anya na-agbaji ma na-agbatị ya nke ọma iji nabata nku anya abụọ cylindrical, nke na-apụta 16 cm n'ụzọ dị oke egwu. Ntị abụọ a gbatịpụrụ n'ụzọ zuru oke ma nwee ndụmọdụ ndị e mere ka ndị ọkpọ ọkpọ.

A na-eme mgbalị iji gosi na ihe onyonyo a bụ nke nna nna ndị Shu, Can Cong.

Dị ka ihe ndekọ e dere n'akwụkwọ ndị China si kwuo, ọtụtụ ụlọikpe ndị ọchịchị bilitere ma daa n'oge Alaeze Shu, gụnyere ndị ndị isi agbụrụ sitere na Can Cong, Bo Guan na Kai Ming.

Ndị ezinụlọ Can Cong bụ ndị kasị ochie hiwere ụlọikpe na Shu Alaeze ahụ. Dị ka otu akwụkwọ akụkọ China si kwuo, “Eze ya nwere anya na-apụtapụta ìhè, ọ bụkwa ya bụ onye mbụ e kpọsara eze n’akụkọ ihe mere eme nke alaeze.”

Dị ka ndị nchọpụta si kwuo, ọdịdị na-adịghị mma, dị ka nke e gosipụtara na ihe mkpuchi ahụ, gaara egosiwo ndị Shu na onye nwere ọnọdụ mara mma.

Ọtụtụ ihe a kpụrụ akpụ ọla na Sanxingdui Museum gụnyere ọmarịcha ihe akpụrụ akpụ nke nwoke gbara ụkwụ ọtọ yi akwa ụkwụ, gbachiekwa aka ya. Ọnụ ọgụgụ ahụ dị 180 cm dị elu, ebe ihe oyiyi ahụ dum, bụ nke a na-eche na ọ na-anọchite anya eze si na Shu Kingdom, fọrọ nke nta ka ọ bụrụ 261 cm ogologo, gụnyere isi.

Ihe karịrị afọ 3,100 gara aga, e ji ihe anwụ kpuchie ihe oyiyi ahụ ma na-etu “akwa” ọla dị mkpụmkpụ dị mkpụmkpụ nke nwere akwa atọ nke ejiri ụkpụrụ dragọn chọọ ya mma ma jiri rịbọn a na-enyocha anya machie.

Huang Nengfu, onye bụbu onye prọfesọ nka nka na imewe na Mahadum Tsinghua dị na Beijing, onye bụ onye nyocha ama ama na uwe ndị China sitere na usoro ọchịchị dị iche iche, lere uwe ahụ anya dị ka uwe dragọn kacha ochie dị na China. O chekwara na ihe nlereanya ahụ bụ ihe e ji akpụ akpụ Shu a ma ama.

Dị ka Wang Yuqing, onye China na-akọ akụkọ ihe mere eme uwe nke bi na Taiwan si kwuo, uwe ahụ gbanwere echiche ọdịnala na ihe mkpuchi Shu malitere n'etiti usoro eze Qing (1644-1911). Kama, ọ na-egosi na o sitere na usoro ndị eze Shang (ihe dị ka narị afọ nke 16-11 BC).

Otu ụlọ ọrụ na-akwa akwa na Beijing ewepụtala uwe akwa silk nke ga-adaba na ihe oyiyi ahụ mara mma nke nwoke ahụ gbara ụkwụ ọtọ n'ụkwụ ụkwụ.

E mere emume iji gosi imecha uwe mwụda ahụ, bụ nke e gosipụtara na Chengdu Shu Brocade na Museum Embroidery, n'ụlọ nzukọ ukwu nke ndị mmadụ na isi obodo China na 2007.

Ihe ọla edo a na-egosi na ebe ngosi nka Sanxingdui, gụnyere okpete, ihe mkpuchi na ihe ịchọ mma akwụkwọ edo edo n'ụdị agụ na azụ, bụ nke amara maka ịdịmma na ụdị dị iche iche.

Ọka nka mara mma na nke mara mma chọrọ usoro nhazi ọla edo dị ka ịkụ ọkpọ, ịkpụzi, ịgbado ọkụ na chiseling, wee rụpụta ihe ndị ahụ, bụ nke gosipụtara ọkwa kachasị elu nke mgbaze na teknụzụ nhazi ọla edo n'oge mbụ China.

Isi osisi

A na-eji ọla edo na ọla kọpa mee ihe ndị a na-ahụ anya n'ebe ngosi ihe mgbe ochie, nke nwere ọla edo ruru pasenti 85 nke ihe mejupụtara ya.

Okpete ahụ, nke dị 143 cm n'ogologo, 2.3 cm na dayameta ma dị ihe dị ka gram 463, nwere isi osisi, nke a na-afụchi ya n'akụkụ ya. Osisi ahụ erekawo, na-ahapụ naanị ihe fọdụrụ, mana akwukwo ọla edo ka na-emebibeghị.

Nhazi ahụ nwere profaịlụ abụọ, nke ọ bụla n'ime isi mgbaasị nwere okpueze nwere akara ise, yi ọla ntị triangular na ịmụmụ ọnụ ọchị egwuregwu. E nwekwara otu ụdị ihe eji achọ mma, nke ọ bụla nwere otu ụzọ nnụnụ na azụ, azụ na azụ. Akụ na-ekpuchi olu nnụnụ na isi azụ.

Ọtụtụ ndị na-eme nchọpụta na-eche na okpete bụ ihe dị mkpa n'ime ihe oyiyi eze Shuhu oge ochie, nke na-egosipụta ikike ọchịchị ya na ike Chineke n'okpuru ọchịchị ọchịchị.

N'ime omenala oge ochie n'Ijipt, Babilọn, Gris na ọdịda anyanwụ Eshia, a na-elekarị okpete anya dị ka akara nke ike ọchịchị kasị elu.

Ụfọdụ ndị ọkà mmụta na-eche na okpete ọla edo sitere na saịtị Sanxingdui nwere ike si n'ebe ugwu ọwụwa anyanwụ ma ọ bụ n'ebe ọdịda anyanwụ Eshia pụta site na mgbanwe omenala n'etiti mmepeanya abụọ.

Egwupụtara ya na saịtị ahụ n'afọ 1986 mgbe otu ndị na-ahụ maka ihe ochie na mpaghara Sichuan mere ihe iji kwụsị ụlọ ọrụ brik dị n'ógbè ahụ na-egwupụta ebe ahụ.

Chen, bụ́ ọkà mmụta ihe ochie bụ́ onye duziri ìgwè ndị na-egwupụta ihe n’ebe ahụ, kwuru na mgbe a chọtara okpete ahụ, ya chere na e ji ọlaedo mee ya, ma ọ gwara ndị na-ekiri ya na ọ bụ ọla kọpa, ma ọ bụrụ na onye ọ bụla nwara iji ya mee ya.

N'ịzaghachi arịrịọ sitere n'aka ndị otu ahụ, gọọmentị mpaghara Guanghan zigara ndị agha 36 ka ha chekwa ebe a chọtara okpete ahụ.

Ọnọdụ adịghị mma nke ihe ndị a na-egosi na Sanxingdui Museum, na ọnọdụ olili ha, na-egosi na a kpachaara anya gbaa ọkụ ma ọ bụ bibie ha. Ọkụ buru ibu mere ka ihe ndị ahụ chara cha cha, gbawaa, agbajie, ọnya ma ọ bụ ọbụna gbazee kpamkpam.

Dị ka ndị nchọpụta si kwuo, ọ bụ ihe a na-emekarị n’ịkụnye àjà n’ọkụ na China oge ochie.

Ebe a gwupụtara nnukwu olulu abụọ ahụ na 1986 dị naanị kilomita 2.8 n'akụkụ ọdịda anyanwụ nke ebe ngosi nka Sanxingdui. Chen kwuru na ọtụtụ n'ime ihe ngosi igodo na ebe ngosi nka sitere na olulu abụọ ahụ.

Ning Guoxia nyere aka na akụkọ ahụ.

huangzhiling@chinadaily.com.cn